Bu yazımızda siz değerli okurlarımıza kentsel dönüşüm nedir ve ne gibi kriterlere göre yapıldığından bahsedeceğim. Günümüzde dünya nüfusunun büyük bir kısmı kentlerde yaşamaktadır. Hızla artan nüfus, değişen yaşam tarzları ve çevresel faktörler kentlerin sürekli bir değişim ve dönüşüm içinde olmasını zorunlu kılmaktadır. İşte tam da bu noktada kentsel dönüşüm, kentlerin mevcut yapılarını güçlendirme, yeniden düzenleme ve modernizasyon sürecidir.
Kentsel dönüşüm, sadece fiziksel olarak yapıların yenilenmesini değil, aynı zamanda sosyal, ekonomik ve çevresel faktörleri de kapsayan kapsamlı bir süreçtir. Bir kentin altyapısını güçlendirme, yeşil alanları artırma, sosyal yaşamı destekleme gibi hedeflerle gerçekleştirilen bu süreç, kentin sürdürülebilirliği açısından da büyük önem taşır.
Kentlerdeki yapı stoku genellikle zamanla aşınır, güvenliksiz hale gelir veya artan nüfusa cevap veremez hale gelir. Bu durumda kentsel dönüşüm, riskli yapıları güçlendirme veya yeniden inşa etme fırsatı sunar. Özellikle deprem gibi doğal afet risklerine karşı dayanıklı yapılar inşa etmek, kentsel dönüşümün en önemli hedeflerindendir.
Ancak kentsel dönüşüm sadece yapısal değişimleri içermemektedir. Sosyal faktörler de büyük önem taşır. Özellikle gecekondu bölgelerinde yaşayan insanların daha iyi konutlara erişimini sağlamak, sosyal altyapıyı güçlendirmek, eğitim ve sağlık hizmetlerini iyileştirmek gibi adımlar da kentsel dönüşüm sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Kentsel dönüşüm aynı zamanda ekonomik fırsatlar da sunar. Yeni inşaat projeleri, altyapı iyileştirmeleri ve kentsel yenileme projeleri istihdam yaratır ve ekonomik büyümeyi teşvik eder. Ayrıca, kentsel dönüşümle birlikte artan yaşam kalitesi, bölgeye olan yatırımları artırır ve bölgenin ekonomik değerini yükseltir.
Ancak kentsel dönüşüm sürecinde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar da vardır. Özellikle mevcut yerleşim birimlerinin sakinlerinin haklarına saygı gösterilmeli, onların katılımı sağlanmalı ve süreç şeffaf bir şekilde yönetilmelidir. Ayrıca, kentsel dönüşüm projelerinin çevresel etkileri de göz önünde bulundurulmalı ve sürdürülebilirlik ilkesine uygun olarak planlanmalıdır. Bu planlama esaslarını 9 başlıkta toplayabiliriz bunlar;
- Riskli Alanların Belirlenmesi: Deprem, sel gibi doğal afet riski taşıyan bölgelerde bulunan ve yapı stokunun risk altında olduğu belirlenen alanlar tespit edilir.
- Riskli Yapıların Tanımlanması: Bu alanlarda bulunan ve güçlendirilmesi veya yeniden inşa edilmesi gereken riskli yapılar belirlenir.
- Yasal Düzenlemeler ve Teşvikler: Kentsel dönüşüm sürecini desteklemek amacıyla çeşitli yasal düzenlemeler yapılır ve teşvikler sağlanır. Örneğin, riskli yapıların yenilenmesini teşvik etmek için vergi indirimleri veya kredi imkânları sunulabilir.
- Toplumsal Katılım ve Bilgilendirme: Kentsel dönüşüm sürecinde, etkilenen yerleşim birimlerinin sakinlerinin görüşlerine ve ihtiyaçlarına önem verilir. Halkın sürece katılımı sağlanır ve süreçle ilgili olarak düzenli olarak bilgilendirme yapılır.
- Çevresel Değerlendirme ve Sürdürülebilirlik: Kentsel dönüşüm projelerinin çevresel etkileri değerlendirilir ve çevreye duyarlı, sürdürülebilir projelerin uygulanması teşvik edilir.
- Alt Yapı İyileştirmeleri: Kentsel dönüşüm sürecinde, altyapıda gerekli iyileştirmeler yapılır. Yolların genişletilmesi, su ve elektrik altyapısının güçlendirilmesi gibi adımlar bu kapsamda değerlendirilir.
- Konut ve Ticari Alanların Planlanması: Yenilenen bölgelerde, konut ve ticari alanların ihtiyaçlara uygun bir şekilde planlanması ve inşa edilmesi sağlanır.
- Kültürel Mirasın Korunması: Tarihi ve kültürel değeri olan yapıların korunması ve restore edilmesi süreci, kentsel dönüşüm projelerinde önemli bir yer tutar.
- Risk Yönetimi ve Afet Hazırlığı: Kentsel dönüşüm sürecinde, olası risklerin yönetilmesi ve afetlere hazırlıklı olunması için gerekli tedbirler alınır.
Güncel Kentsel Dönüşüm Finansmanı Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Kentsel dönüşüm finansmanı, özellikle afet riski altındaki bölgelerde bulunan binaların yenilenmesi için sağlanan bir tür finansmandır. Bu finansman, riskli bölgelerdeki binaların yenilenmesi için çeşitli kurumlar veya bankalar tarafından sağlanabilir. Özellikle Türkiye’de 6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” kapsamında belirlenen yönetmeliklere göre, bu tür finansmanlar düzenlenir ve uygulanır.
Kentsel dönüşüm finansmanından faydalanabilmek için belirli şartlar bulunmaktadır. Örneğin, gayrimenkulün riskli alanda bulunması ve riskli yapı olarak tespit edilmiş olması gerekmektedir. Ayrıca, konutlarını yeniden inşa etmek isteyen hak sahipleri, riskli yapılarda en az 1 yıl oturan kiracılar veya sınırlı ayni hak sahipleri, ve riskli yapı olarak tespit edilen konut sahipleri bu finansmandan yararlanabilirler.
Finansman tutarları belirli kriterlere göre sınırlıdır. Örneğin, konut nitelikli bağımsız bölümler için yapılan finansmanda bir bağımsız bölüm için kar payı destekli finansman tutarı maksimum 1.250.000 TL olabilir. Aynı şekilde, güçlendirme amacıyla yapılan finansmanda da benzer sınırlamalar bulunmaktadır.
Bu finansmanlar genellikle belirli bir vadeye sahiptir. Örneğin, hak sahiplerine kullandırılacak konut finansmanı için azami vade 10 yıldır, bireysel işyerleri için ise 7 yıldır.
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenen kâr destek oranlarına göre, konut ve bireysel işyerleri için finansman desteği oranları da belirlenir ve uygulanır. Bu oranlar genellikle güncellenen yönetmeliklere ve mevzuatlara göre değişebilir.
Sonuç olarak, kentsel dönüşüm kentlerin geleceğini şekillendiren önemli bir süreçtir. Doğru bir şekilde yönetildiğinde, kentsel dönüşüm kentlerin yaşanabilirliğini artırabilir, ekonomik kalkınmayı teşvik edebilir ve sosyal refahı artırabilir. Ancak bu sürecin her aşamasında dikkatli ve katılımcı bir yaklaşım benimsenmesi gerekmektedir.
